De oorsprong van de psychoanalyse als theorie én als behandeling ligt in de ontdekkingen van Freud in zijn praktijk als zenuwarts in Wenen, nu ruim een eeuw geleden. Door zijn specifieke werkwijze, gericht op de vrije associatie van de patiënt, ontdekte hij dat ons voelen, denken en doen voor een belangrijk deel worden bepaald door onbewuste impulsen, affecten, gedachten, die met elkaar in conflict kunnen zijn. Zo vond hij toegang tot een tot dan toe grotendeels onbekende binnenwereld, die vanaf onze vroegste jeugdervaringen in ieder van ons een eigen individuele vorm krijgt.
In meer dan honderd jaar heeft de psychoanalyse zich ontwikkeld tot een geheel van met elkaar samenhangende theorieën en behandelvormen, en nog steeds ontstaan geactualiseerde versies, uitbreidingen, herzieningen en vertakkingen van de oorspronkelijke theorie en techniek.
Veel inzichten uit de psychoanalyse, zoals het belang van het onbewuste, de invloed van vroege jeugdervaringen, de rol van seksualiteit en agressie, het belang van de therapeutische relatie, de houding van niet-oordelend en invoelend luisteren en begrijpen, hebben in een of andere vorm ook ingang gevonden in andersoortige vormen van psychotherapie.
De oorsprong van de psychoanalyse als theorie én als behandeling ligt in de ontdekkingen van Freud in zijn praktijk als zenuwarts in Wenen, nu ruim een eeuw geleden. Door zijn specifieke werkwijze, gericht op de vrije associatie van de patiënt, ontdekte hij dat ons voelen, denken en doen voor een belangrijk deel worden bepaald door onbewuste impulsen, affecten, gedachten, die met elkaar in conflict kunnen zijn. Zo vond hij toegang tot een tot dan toe grotendeels onbekende binnenwereld, die vanaf onze vroegste jeugdervaringen in ieder van ons een eigen individuele vorm krijgt.
In meer dan honderd jaar heeft de psychoanalyse zich ontwikkeld tot een geheel van met elkaar samenhangende theorieën en behandelvormen, en nog steeds ontstaan geactualiseerde versies, uitbreidingen, herzieningen en vertakkingen van de oorspronkelijke theorie en techniek.
Veel inzichten uit de psychoanalyse, zoals het belang van het onbewuste, de invloed van vroege jeugdervaringen, de rol van seksualiteit en agressie, het belang van de therapeutische relatie, de houding van niet-oordelend en invoelend luisteren en begrijpen, hebben in een of andere vorm ook ingang gevonden in andersoortige vormen van psychotherapie.
"Mijn analyse, ik had niet zonder gekund"
"De grondregel van de vrije associatie/het spel is gericht op het vergroten van het contact met de eigen binnenwereld."
De grondregel van de vrije associatie/het spel is gericht op het vergroten van het contact met de eigen binnenwereld. In dit proces ontstaan gemakkelijk stagnaties. Op de eigen associaties, gevoelens, gedachten, voorstellingen wordt innerlijk vaak gereageerd met de remmende werking van angst, schaamte en schuld. Psychische problematiek kan ook moeilijk te overwinnen zijn omdat er onbewust aan wordt vastgehouden. De status quo vertegenwoordigt dan het eigene en vertrouwde waaronder men tegelijkertijd ernstig gebukt kan gaan. Het herkennen en doorwerken van de diversiteit aan innerlijke moeilijkheden maakt de analyse tot een gecompliceerd proces, gekenmerkt door het steeds opnieuw moeten overwinnen van weerstanden.
Mede door de intensiteit en frequentie van het contact raakt de analysant emotioneel betrokken op de analyticus. Dat deze als vanzelf een rol krijgt toebedeeld in de problematiek van de analysant, biedt de psychoanalyse haar specifieke mogelijkheden. Door de aandacht van de analysant voor het eigen innerlijk en de niet-sturende en niet-oordelende opstelling van de analyticus worden conflicten en lacunes, die zich in de binnenwereld van de analysant voordoen, in de analytische relatie zichtbaar, voelbaar en bespreekbaar. Hoe de analysant de relatie met de analyticus ervaart, en omgekeerd hoe de analyticus de relatie met de analysant ervaart, weerspiegelt in belangrijke mate de wijze waarop de analysant zijn of haar relaties en affectieve wereld inricht. Zo wordt wat zich in het hier-en-nu van de analyse afpeelt een belangrijke bron van emotioneel doorvoeld inzicht in de eigen problematiek.
Op deze manier komt in de psychoanalyse een proces op gang, waarin een gestagneerde ontwikkeling opnieuw in beweging komt. Als door consequente open en invoelende aandacht van de analyticus de behandelrelatie als veilig genoeg ervaren wordt, ontstaat de moed de confrontatie met het vreemde in het eigene te doorstaan. Dit kan resulteren in een groter gevoel van innerlijke vrijheid en waarachtigheid in wie je bent en wat je doet en een zekerder gebruik van de eigen mogelijkheden in werk, liefde en relaties. Dit betekent niet dat er geen angst, verdriet, woede, schaamte, schuldgevoel meer zouden zijn; pijnlijk als deze gevoelens kunnen zijn, kunnen zij juist in de plaats gekomen zijn van onbegrepen klachten, angsten, depressie of belevingsarmoede. Psychoanalyse is derhalve niet klacht- of diagnosegericht. Het primaire doel is structurele innerlijke persoonlijkheidsverandering. Klachten- en symptoomreductie en verbetering van de kwaliteit van leven zijn haar bedoelde neveneffect.
"De psychoanalyse is het beste wat ik gedaan heb in mijn leven"
De leden van de NPaV zijn allen psychoanalyticus. Ze zijn opgeleid in het doen van psychoanalyses. Voor veel psychoanalytici bestaat de beroepspraktijk voor een belangrijk deel uit het verrichten van psychoanalyses. De meesten doen daarnaast ook psychoanalytische psychotherapieën. In een psychoanalytische therapie zitten de patiënt en therapeut tegenover elkaar en is de behandeling gericht op een beperkter probleemgebied dan in een psychoanalyse.
"Psychoanalytische thema’s zijn terug te vinden in beeldende kunst, literatuur en film."
Het interessegebied van de psychoanalyse beperkt zich niet tot de behandelingen en theorie over de (ontwikkeling van de) persoonlijkheid. Psychoanalyse inzichten worden eveneens gebruikt om maatschappelijke en culturele processen te doorgronden. Van oorsprong psychoanalytische begrippen, zoals verdringing, narcisme en hechting zijn in het alledaagse taalgebruik doorgedrongen.
Psychoanalytische thema’s zijn terug te vinden in beeldende kunst, literatuur en film. Al meer dan een eeuw boeit en inspireert de psychoanalyse veel mensen en ontmoet zij veelvuldige en heftige kritiek. De psychoanalyse, haar voors en tegens, vormen een vitaal en onmisbaar bestanddeel van ons denken over mensen.
Voor inlichtingen: info@npav.nl
Meer weten?
Download de folder Psychoanalyse folder
- Frans Schalkwijk (2006). Dit is psychoanalyse. Amsterdam: Boom. (359 pp)
- Wouter Gomperts (2015). Psychoanalyse in vogelvlucht. Uitgave NPI. Te bestellen via info@npsai.nl (74 pp)
